Combinatie van berberine en co-enzym Q10 effectief bij metabool syndroom

Het is vooral de combinatie van verschillende oorzakelijke factoren die zorgen voor het ontstaan van het metabool syndroom. Voorop staan het gebrek aan lichaamsbeweging, het nuttigen van de onvolwaardige en sterk geraffineerde voeding en het hebben van stress. Andere duidelijke risicofactoren zijn stress en het gebruik van bepaalde medicijnen zoals antidepressiva, corticosteroïden en anticonceptiva. Erfelijke aanleg speelt ook een rol.

Centraal in de aanpak van het metabool syndroom staat het herstel van de bloedglucosewaarden en aanpak van de mitochondriale disfunctie, de chronische inflammatie en oxidatieve stress. Een zo breed mogelijke aanpak gericht op verandering van alle beïnvloedbare factoren is het meest zinnig. Ontkomen aan teruggaan naar de basis kan niemand. Dat betekent dat dagelijkse lichaamsbeweging, verbetering van de voeding en aandacht voor ontspanning centraal horen te staan. Kernpunt voor de voeding is een nutriëntendichte voeding waarbij geraffineerde koolhydraten worden gemeden en de maaltijdfrequentie wordt beperkt tot maximaal 3 per dag. Tal van nutriënten kunnen ondersteunend worden ingezet om de metabole stofwisseling te reguleren. Denk aan een specifiek multi-complex dat gericht is op de bloedglucosehuishouding en bijvoorbeeld curcuma.

AMPK is als enzym betrokken bij de energieproductie en het energiegebruik in het lichaam. AMPK induceert een cascade aan celacties die betrokken zijn bij het behoud van de energiehomeostase. Het AMPK-systeem neemt veranderingen waar qua energiemetabolisme en reageert daarop zowel systemisch als op celniveau. Het is via AMPK dat bij een lage energiestatus het lichaam overschakelt van anabool (ATP-verbruikend) naar katabool (ATP-leverend). AMPK reguleert diverse biochemische activiteiten waaronder de bloedlipiden, glucosehuishouding en energiebalans. Door hoge calorie-inname en een overwegend zittende leefstijl wordt AMPK onderdrukt [4]. Slechts van een aantal stoffen is bekend dat ze AMPK kunnen activeren waaronder berberine en coQ10 [4].

Berberine behoort tot de alkaloïden en komt voor in verschillende planten zoals de Berberis vulgaris (zuurbes). Berberine is effectief bij het reguleren van het glucosemetabolisme, het vermindert insulineresistentie, bevordert de mitochondriale vetverbranding, verlaagt hypertensie, verbetert bloedlipiden als triglyceriden en cholesterolwaarden en werkt ontstekingsremmend [5].

Door berberine in combinatie te nemen met chroom en niacine wordt de werking op glucosemetabolisme, insulinehuishouding en vetstofwisseling bekrachtigd. Chroom heeft daarbij vooral invloed op de glucose- en insulinehuishouding [6,7] en niacine op de bloedlipiden [8]. Aanbevolen dosering berberine is 2 x 500 mg per dag.

Orale CoQ10-suppletie is gekend voor zijn energieboostende werking op de mitochondriën en als antioxidant. Het speelt tevens een bepalende rol voor de celmembraan waar het de vloeibaarheid, stabiliteit en permeabiliteit bepaalt. Het lichaam heeft geen coQ10-voorraad en is zo afhankelijk voor de dagelijkse aanmaak en aanvoer. Bepaalde medicatie zoals statines zijn bekend vanwege de verstorende werking op CoQ10-aanmaak waardoor snel uitputting ontstaat.

CoQ10-suppletie reguleert de bloedglucose- (o.a. HbA1C en HOMA-IR) en lipidenspiegels (o.a. triglyceriden en cholesterol) bij mensen met overgewicht en obesitas [9]. Vooral de simultane aanpak van bloedglucose- als lipidenhuishouding maakt dat coQ10 van grote waarde is in de strategie tegen het metabool syndroom [8]. De mitochondriale energie productie is naast CoQ10 afhankelijk van de verschillende B-vitaminen en vitamine C.

Ubiquinon en ubiquinol (de gereduceerde vorm van CoQ10) zijn gekend als redox-koppel. Dit betekent dat ze in de cellulaire matrix gemakkelijk in elkaar worden omgezet – ongeacht de ingenomen vorm. Van belang is dat het lichaam zelf ubiquinon maakt en niet ubiquinol.  Voor suppletie heeft CoQ10 de voorkeur in geëmulgeerde vorm in combinatie met de betrokken vitamines, zodat  ubiquinon goed in ubiquinol kan worden omgezet [10,11].

Belangrijk
Gebruikt uw cliënt bloedglucoseverlagende medicatie? Het goede nieuws is dat de medicatie naar alle waarschijnlijkheid kan worden afgebouwd. Echter goede (zelf)controle is vereist om dit gecontroleerd te doen en hypo’s te voorkomen.  

Referenties:

1. www.natuurdiëtisten.nl
2. CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête / Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM. https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/trends#node-trend-overgewicht-volwassenen.
3. https://www.statistiekvlaanderen.be/nl/onvoldoende-beweging-en-overgewicht
4. Kim J, Yang G, Kim Y, et al. AMPK activators: mechanisms of action and physiological activities. Exp Mol Med. 2016. 
5. Hu X, Zhang Y, Xue Y, et al. Berberine is a potential therapeutic agent for metabolic syndrome via brown adipose tissue activation and metabolism regulation. Am J Transl Res. 2018; 10(11): 3322–3329.
6. Suksomboon N, Poolsup N, Yuwanakorn A. Systematic review and meta-analysis of the efficacy and safety of chromium supplementation in diabetes. J Clin Pharm Ther. 2014. 
7. Chen S, Jin X, Shan Z, et al. Inverse Association of Plasma Chromium Levels with Newly Diagnosed Type 2 Diabetes: A Case-Control Study. Nutrients. 2017. 
8. Meyer-Ficca M. Niacin. Adv Nutr. 2016.
9. Huang H, Chi H, Liao D, et al. Effects of coenzyme Q10 on cardiovascular and metabolic biomarkers in overweight and obese patients with type 2 diabetes mellitus: a pooled analysis. Diabetes Metab Syndr Obes. 2018. 
10. Stiles J, Sparks B, Klenda B, et al. Enhanced uptake in humans of coenzyme Q10 from an emulsified form. Third International Congress of Biomedical Gerontology. June, 1989.
11. Jones K, Hughes K, Mischley L, et al. Coenzyme Q-10: efficacy, safety, and use. Altern Ther Health Med. 2002;8:42–55