De gevolgen van chronische hyperinsulinemie worden steeds duidelijker, zelfs bij mensen met een gezonde bloedsuikerspiegel. Zo bevordert hyperinsulinemie de energieopslag en de vetsynthese en belemmert het de vetafbraak. Hierdoor is hyperinsulinemie een gekende oorzakelijke factor bij de ontwikkeling van het metabool syndroom, polycysteus-ovariumsyndroom, diabetes type-2, hart- en vaatziekten, kanker en vroegtijdige sterfte. In dit artikel bekijken we het verband tussen chronische hyperinsulinemie en jicht. [1]
Jicht is een veel voorkomende inflammatoire artritis die wordt gekenmerkt door verhoogde plasmaniveaus van urinezuur. Wanneer het urinezuurgehalte in het lichaam stijgt door verhoogde vorming en/of verminderde uitscheiding, worden de oplosbaarheidsgrenzen overschreden en treedt neerslag op. De neerslag vindt vooral plaats in en op de gewrichten; vooral het gewricht van de grote teen is favoriet. De urinezuurkristallen kunnen aanleiding zijn voor een acute jichtaanval, die kan evolueren naar chronische jicht met bijbehorende blijvende gewrichtsafwijkingen.
Er zijn verschillende risicofactoren vastgesteld, waaronder voeding met veel vis en vlees, alcoholgebruik en overgewicht. De geschatte prevalentie van deze aandoening neemt in veel ontwikkelde landen toe, vooral bij mannen en postmenopauzale vrouwen. De gangbare medicamenteuze aanpak voor jicht is ontstekingsremming door niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen, reductie van urinezuren (bijv. met allopurinol en febuxostat) en bevordering van de urinezuuruitscheiding (bijv. met probenecide en sulfinpyrazone). Deze benaderingen hebben echter slechts relatief succes en kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken, vooral bij chronisch gebruik.
Wat is het verband met de insulinehuishouding?
Een verhoogde insulinewaarde remt direct de uitscheiding van natrium en urinezuur. Dit is vastgesteld bij gezonde mensen [2] en bij mensen met hypertensie [3]. De nieren zijn bijzonder gevoelig voor een verhoogde insulinespiegel. [4] Dit verklaart de rol van hyperinsulinemie bij hypertensie.
Hoewel een verhoogd urinezuurgehalte niet is opgenomen in de diagnostische criteria voor het metabool syndroom, bestaat er een sterk verband tussen beide. De prevalentie van het metabool syndroom bij jichtpatiënten kan oplopen tot 76%. [5] De meeste mensen met metabool syndroom hebben overgewicht. Bij diegene die een “normale" body mass index (BMI) heeft, duidt een verhoogde urinezuurspiegel vaak op een meer verborgen metabool syndroom. [5]
Therapeutische maatregelen:
Mensen met jicht krijgen doorgaans het advies om eiwitten te beperken waarbij als gevolg vaak koolhydraatrijke voedingsmiddelen ongelimiteerd gegeten worden. De laatste wetenschappelijke studies wijzen op een andere strategische aanpak.
- Eiwitarm of juist eiwitrijke voeding? Een verhoogde eiwitinname kan juist gunstig zijn voor mensen met jicht, mits de koolhydraatinname wordt beperkt. In een artikel in The New England Journal of Medicine wordt opgemerkt dat een eiwitrijk dieet gepaard gaat met een verhoogde urinezuuruitscheiding, een verlaagd urinezuurgehalte in het bloed en een dalend aantal jichtaanvallen. [6] In een klein onderzoek onder personen met obesitas leidde een eiwitrijk dieet tot een dramatische daling van de nuchtere insuline- (bijna gehalveerd) en lagere urinezuurspiegels. [7]
- Hyperinsulinemie? Als hyperinsulinemie een belangrijke factor is dan zijn voedingsinterventies om het insulineniveau te verlagen van groot belang. Denk aan een koolhydraatarme of ketogene voeding. [8]
- Beperken van purinerijke voeding. De consumptie van purinerijke voedingsmiddelen, zoals rood vlees, orgaanvlees, schelpdieren en bepaalde andere zeevruchten, wordt afgeraden omdat bij de afbraak van purines urinezuur wordt vrijgemaakt. [9] Ook fructose leidt snel tot een jichtopflakkering doordat het wordt omgezet in purinen. [10] Vermijd vooral alle producten waar ‘hoge fructose maïssiroop (HFCS)’ aan is toegevoegd, beperk het drinken van vruchtensap en eet slechts één stuks fruit per keer.
- Beperken van alcohol. Vooral bier en sterke drank hebben urinezuur verhogende effecten, wijn heeft deze eigenschappen in het algemeen minder. [11]
Referenties:
- Cordain L, Eades MR, Eades MD. Hyperinsulinemic diseases of civilization: more than just Syndrome X. Comp Biochem Physiol A Mol Integr Physiol. 2003. DOI: 10.1016/s1095-6433(03)00011-4.
- Quiñones Galvan A, Natali A, Baldi S, et al. Effect of insulin on uric acid excretion in humans. Am J Physiol. 1995. DOI: 10.1152/ajpendo.1995.268.1.E1.
- Muscelli E, Natali A, Bianchi S, et al. Effect of insulin on renal sodium and uric acid handling in essential hypertension. Am J Hypertens. 1996. DOI: 10.1016/0895-7061(96)00098-2.
- Quiñones-Galvan A, Ferrannini E. Renal effects of insulin in man. J Nephrol. 1997. PMID: 9377725.
- Choi HK, Ford ES. Prevalence of the metabolic syndrome in individuals with hyperuricemia. Am J Med. 2007 May;120(5):442-7. doi: 10.1016/j.amjmed.2006.06.040. PMID: 17466656.
- Choi HK, Atkinson K, Karlson EW, et al. Purine-Rich Foods, Dairy and Protein Intake, and the Risk of Gout in Men. N Engl J Med. 2004. DOI: 10.1056/NEJMoa035700.
- Lu N, Shai I, Zhang Y. High-Protein Diet (Atkins Diet) and Uric Acid Response. American College of Rheumatology 2014. High-Protein Diet (Atkins Diet) and Uric Acid Response - ACR Meeting Abstracts (acrabstracts.org)
- Staverosky T. Ketogenic Weight Loss: The Lowering of Insulin Levels Is the Sleeping Giant in Patient Care. J Med Pract Manage. 2016. PMID: 30452850.
- Zhang Y, Chen S, Yuan M, et al. Gout and Diet: A Comprehensive Review of Mechanisms and Management. Nutrients. 2022. DOI: 10.3390/nu14173525.
- Fang XY, Qi LW, Chen HF, et al. The Interaction Between Dietary Fructose and Gut Microbiota in Hyperuricemia and Gout. Front Nutr. 2022. DOI: 10.3389/fnut.2022.890730.
- Choi HK, Curhan G. Beer, liquor, and wine consumption and serum uric acid level: the Third National Health and Nutrition Examination Survey. Arthritis Rheum. DOI: 10.1002/art.20821.