Fragiliteit bij ouderen verhoogt het risico op verminderde zelfredzaamheid en op morbiditeit en mortaliteit. Daarom is het belangrijk om dit terug te draaien of te voorkomen.
Bij een lage vitamine K-status is het risico op fragiliteit aanzienlijk verhoogd. Dat blijkt uit de resultaten van twee recente studies. Dit wijst op het belang van een adequate voedingsinname van vitamine K voor het helpen vertragen van het optreden van fragiliteit.
Fragiele ouderen hebben problemen op het gebied van lichamelijk, psychisch en/of sociaal functioneren. Gerapporteerd is dat, naast een gezonde leefstijl, een gezond voedingspatroon met een uitgebalanceerd nutriëntenprofiel fragiliteit kan voorkomen. Ook de inname van vetoplosbare vitaminen, zoals vitamine A, D en E, bleken in verband te staan met een lager risico op fragiliteit [1]. In een Nederlands-Spaanse studie en in een Japanse studie is gekeken naar een verband tussen vitamine K – eveneens een vetoplosbaar vitamine – en fragiliteit.
Fragiliteit is een toestand van toegenomen kwetsbaarheid door verminderde weerstand tegen externe stressfactoren, zoals extreme temperaturen, infectie, verwonding of zelfs verandering in medicatie. Het is onder meer geassocieerd met (spier)zwakte, traagheid en verminderde energie. Valincidenten, fracturen en ziekenhuisopname zijn enkele voorbeelden van de mogelijke gevolgen van fragiliteit.
Aan de Japanse studie namen 800 zelfstandige bewoners van Tokyo deel met een gemiddelde leeftijd van rond de 75 jaar [1]. Onbedoeld gewichtsverlies, zwakheid (grijpkracht), vermoeidheid, traagheid (loopsnelheid) en gebrek aan lichaamsbeweging werden in kaart gebracht.
De vitamine K-status van de deelnemers werd bepaald aan de hand van de serumconcentraties van osteocalcine (OC), inactief osteocalcine (ucOC) en de verhouding daartussen (ucOC/OC). Osteocalcine is een boteiwit dat vitamine K nodig heeft om in de actieve vorm te komen. De ucOC/OC-ratio is daarom een indicatie voor de vitamine K-status.
De onderzoekers vonden een significant verband tussen de vitamine K-status en fragiliteit. Bij deelnemers met de laagste vitamine K-status was het risico op fragiliteit tweeëneenhalf maal hoger dan bij deelnemers met de hoogste vitamine K-status. Vooral een langzame loopsnelheid en lichamelijke inactiviteit leken geassocieerd te zijn met een lage vitamine K-status [1]. Mogelijk is de vitamine K-status ook betrokken bij sarcopenie [1].
Verder vonden de onderzoekers een sterk omgekeerd verband tussen regelmatige consumptie van gefermenteerde sojabonen, die rijk zijn aan vitamine K2, en de ucOC/OC-ratio, wat duidt op een hogere vitamine K-status bij inname van vitamine K2. Daarentegen werd er geen effect gezien op de ucOC/OC-ratio door het eten van groenten, de bron van vitamine K1 [1].
Aan de Nederlands-Spaanse studie namen 644 zelfstandig wonende Amsterdammers deel van gemiddeld rond de 60 jaar, afkomstig uit het LASA (Longitudinal Aging Study Amsterdam) cohort.
Voor het bepalen van fragiliteit werd de LASA frailty index (LASA-FI) gehanteerd. Voor bepaling van de vitamine K-status werd niet osteocalcine, maar matrix-Gla-proteïne (MGP) gebruikt. MGP is eveneens een vitamine K-afhankelijk proteïne waarvan de inactieve vorm, namelijk dp-ucMGP, in het plasma te meten is. De deelnemers werden gevolgd over een periode van 13 jaar.
Ook deze studie laat een verband zien tussen de vitamine K-status en fragiliteit. Een lagere vitamine K-status was geassocieerd met een hogere fragiliteits-index [2].
Verder kwam uit de Amsterdamse studie een verband naar voren tussen een lagere vitamine K-status en een mindere grijpkracht en een kleinere kuitomvang in de follow up van 13 jaar. Grijpkracht en kuitomvang zijn beide onderdeel van de LASA-FI.
Vitamine K2-tekort staat in verband met of is gerelateerd aan aandoeningen die ook onderdeel zijn van de LASA-FI, zoals botresorptie en artrose. Knie-artrose is geassocieerd met vitamine K-tekort en fragiliteit komt vaker voor bij patiënten met artrose [2].
De onderzoekers noemen ook de gunstige effecten van vitamine K op inflammatie en cognitie. Inflammatie kan bij ouderen op den duur leiden tot fragiliteit. Pro-inflammatoire factoren zijn in verband gebracht met achteruitgang van lichamelijk functioneren en spierzwakte bij ouderen [2]. Cognitie is een belangrijk aspect van de LASA-FI. Er zijn aanwijzingen dat vitamine K eveneens een rol speelt voor cognitieve functies [2].
Volgens de onderzoekers benadrukken hun studieresultaten het belang van een adequate vitamine K-status voor het afremmen van de ontwikkeling van fragiliteit bij ouderen [2].
Referenties:
- Azuma K, Osuka Y, Kojima N, et al. Association of Vitamin K Insufficiency as Evaluated by Serum Undercarboxylated Osteocalcin With Frailty in Community-Dwelling Older Adults. Front Aging. 2022 Apr 13;3:865178.
- Machado-Fragua MD, Hoogendijk EO, Struijk EA, et al. High dephospho-uncarboxylated matrix Gla protein concentrations, a plasma biomarker of vitamin K, in relation to frailty: the Longitudinal Aging Study Amsterdam. Eur J Nutr. 2020 Apr;59(3):1243-1251.
Bron: https://springfieldnutra.com/nieuws/vitamine-k-status-en-fragiliteit-bij-ouderen/