Volgens de WHO komt een ijzertekort nog steeds veel voor. Een ijzertekort tijdens de zwangerschap en vlak na de geboorte heeft een negatief effect op de hersenontwikkeling en neurologische functies van het kind. Zo staat een vroege blootstelling aan een ijzertekort in verband met een hoger risico op ADHD.
Vroege blootstelling aan een ijzertekort, zowel prenataal als postnataal, verhoogt het risico op neurologische ontwikkelingsstoornissen en staat in verband met autisme spectrum stoornis (ASS), ADHD en verstandelijke beperking [1,2]. Een ijzertekort op latere leeftijd verergert reeds bestaande neurologische ontwikkelingsstoornissen [2]. Neurologische ontwikkelingsstoornissen worden gekenmerkt door cognitieve- en gedragsstoornissen.
IJzertekort zonder anemie
Een ijzertekort zonder anemie kan negatieve consequenties hebben voor allerlei cellulaire processen, nog voordat er sprake is van bloedarmoede (anemie). IJzergebrek in afwezigheid van anemie verdient behandeling [3].
IJzer is nodig bij de hersenontwikkeling en -rijping en is nodig voor de prikkeloverdracht (neurotransissie), omdat het betrokken is bij de synthese van neurotransmitters en van myeline. Een ijzertekort bij de zich ontwikkelende foetus tijdens de zwangerschap en een tekort vlak na de geboorte verstoort bij het kind de hersenontwikkeling en kan leiden tot onomkeerbare neurocognitieve- en gedragsstoornissen [2].
IJzer is verder onder meer nodig voor mitochondriale functies, waaronder de vorming van celenergie (ATP) en de biosynthese van celcomponenten en componenten van vele enzymen en andere lichaamseigen stoffen. Het is nodig bij DNA-replicatie en -reparatie en voor de celcyclus en celgroei. Ook het immuunsysteem heeft ijzer nodig.
IJzertekort bij kinderen met ADHD
Canadese onderzoekers voerden een uitgebreide review uit van gepubliceerde studies tussen 1994 en 2021 om een beeld te krijgen van een relatie tussen ADHD, ASS en FASD (foetaal alcohol spectrum stoornis) en ijzertekort bij kinderen van 4 tot 19 jaar [2].
Studies waarbij het ging over ontwikkelingsstoornissen in verband met prenataal/maternaal/intra-uterien ijzergebrek werden uitgesloten.
Wat ADHD betreft werd er in 22 van de 30 studies een relatie gevonden tussen het voorkomen van ADHD of de ernst ervan en ijzertekort (zonder anemie). Het ijzertekort werd onder andere gemeten aan de hand van serumspiegels van ferritine (<30 ng/mL), de opslagvorm van ijzer in het lichaam.
De ferritinespiegel bleek een significant sterkere indicator te zijn voor een verhoogd risico op ADHD dan de hemoglobinespiegel.
Zes studies bekeken het effect van ijzersuppletie [2].
IJzersuppletie
Alle zes studies over ijzersuppletie bij kinderen met ADHD en een ijzertekort lieten positieve effecten zien van de suppletie. Ook bij kinderen die al met methylfenidaat behandeld werden, gaf ijzersuppletie verbeteringen van hyperactiviteit en aandachtstekort [2].
De onderzoekers geven het commentaar dat ijzersuppletie opvallend weinig voorkomt als behandeling van ADHD en dat medicamenteuze behandelingen, zoals met methylfenidaat, de overhand hebben. Zij pleiten ervoor om, gezien de bijwerkingen van medicijnen tegen ADHD, te onderzoeken of en voor wie ijzersuppletie als alternatieve behandeling voldoet en of en voor wie het van nut is als additieve behandeling [2].
Ook ongeacht de baseline ijzerstatus, heeft ijzersuppletie verbeteringen in aandacht en concentratie laten zien [3].
Maternale bloedarmoede en risico op ADHD
Een andere grote studie onderzocht het verband tussen anemie door ijzertekort (ijzergebreksanemie) bij de moeder tijdens de zwangerschap (maternale anemie) en neurologische ontwikkelingsstoornissen bij het kind. In de studie waren 532.232 kinderen (6-29 jaar oud) en 299.768 moeders betrokken [1].
Uit deze grootschalige studie kwam duidelijk naar voren dat maternale anemie binnen de eerste 30 weken van de zwangerschap het risico verhoogt op ASS, ADHD of verstandelijke beperking bij het kind. Het risico op verstandelijke beperking was meer dan verdubbeld. Het risico op ASS was 44% hoger en op ADHD 37% hoger [1].
Een ijzertekort komt veel voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd en bovenstaande bevindingen onderstrepen het belang van een goede screening van de ijzerstatus en zo nodig ijzersuppletie tijdens de zwangerschap [1]. Hierbij zou rekening gehouden moeten worden met de waarneming dat Hb-waarden (indicator voor anemie) in het normale bereik kunnen liggen, terwijl ferritine-spiegels verlaagd zijn, duidend op een ijzergebrek (zonder anemie) [2].
Lage dosis ijzersuppletie
De opname van ijzer is strak gereguleerd en wordt belemmerd door inflammatie, inclusief laaggradige inflammatie. Lagere (en minder frequente) doseringen van ijzer kan de opname en de verdraagbaarheid verbeteren.
Ook micronisering en micro-encapsulering van ijzerverbindingen verbeteren de opname en verdraagbaarheid. Het maakt de ijzeropname onafhankelijk van de opname via ijzerreceptoren en minder beïnvloedbaar door inflammatie, doordat de opname voornamelijk plaatsvindt via M-cellen in het darmepitheel [4].
Micro-encapsulering maakt de ijzersuppletie ook beter verdraagbaar qua smaak en qua bijwerkingen (maag-darm-klachten).
Referenties:
- Wiegersma AM, Dalman C, Lee BK, et al. Association of Prenatal Maternal Anemia With Neurodevelopmental Disorders. JAMA Psychiatry. 2019 Dec 1;76(12):1294-1304.
- McWilliams S, Singh I, Leung W, et al. Iron deficiency and common neurodevelopmental disorders-A scoping review. PLoS One. 2022 Sep 29;17(9):e0273819.
- IJzerdeficiëntie zonder anemie beïnvloedt allerlei cellulaire processen. https://cvgk.nl/2018/02/26/ijzerdeficientie-zonder-anemie-beinvloedt-allerlei-cellulaire-processen/
- Srivastav A, Pendse S, Palahe P, et al. Particle Size Matters: A Comparative Study of Transport of Encapsulated Iron through M Cells. Int J Sci Stud. 2023 Feb;10(11):94-99.
Bron: Springfield Nutra